निबंध मराठी : वाढती बेरोजगारी- एक सामाजिक समस्या | कारणे, परिणाम आणि उपाय | Unemployment Essay in Marathi

वाढती बेरोजगारी- एक सामाजिक समस्या

आजच्या तंत्रज्ञानाच्या आणि जागतिकीकरणाच्या युगात बेरोजगारी ही गंभीर सामाजिक समस्या बनली आहे. भारतासारख्या मोठ्या लोकसंख्येच्या देशात ही समस्या अधिक तीव्रतेने जाणवते. शिक्षण घेऊनही लाखो तरुण नोकरीच्या शोधात भरकटत आहेत. बेरोजगारीमुळे केवळ व्यक्तींचे जीवनमान खालावत नाही, तर समाजात असंतोष, गुन्हेगारी आणि असमानता वाढते. ही समस्या आर्थिक संकटापुरती मर्यादित नसून मानसिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक स्तरावरही परिणाम करणारी आहे. भारतात बेरोजगारीचे प्रमाण गेल्या काही वर्षांत झपाट्याने वाढले आहे, ज्यामुळे सरकार आणि समाजासमोर मोठे आव्हान उभे राहिले आहे. बेरोजगारी हा केवळ आकड्यांचा विषय नाही, तर तो लाखो तरुणांच्या आशा-आकांक्षांचा प्रश्न आहे. त्यामुळे या समस्येकडे गांभीर्याने पाहणे आणि परिणामकारक उपाययोजना करणे अत्यंत गरजेचे आहे.

बेरोजगारीची कारणे

बेरोजगारी ही समस्या अनेक घटकांमुळे उद्भवते. विविध सामाजिक, आर्थिक आणि तांत्रिक कारणे एकत्र येऊन बेरोजगारीला चालना देतात. या समस्येचे विश्लेषण करताना आपण प्रमुख कारणांवर सविस्तर विचार करणे आवश्यक ठरते.

बेरोजगारी वाढण्यामागे अनेक परस्परसंबंधित कारणे आहेत, ज्यांचा प्रभाव समाजाच्या प्रत्येक स्तरावर दिसून येतो.

१. लोकसंख्येची अनियंत्रित वाढ:

भारत ही जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वाधिक लोकसंख्या असलेला देश आहे. दरवर्षी सुमारे १.५ कोटी नवीन तरुण नोकरीच्या क्षेत्रात प्रवेश करतात. परंतु रोजगाराच्या संधींची निर्मिती ही या संख्येच्या तुलनेत खूपच कमी आहे. परिणामी, नोकऱ्यांसाठी तीव्र स्पर्धा निर्माण झाली आहे आणि अनेकांना रोजगार मिळत नाही. लोकसंख्येची ही अनियंत्रित वाढ ही बेरोजगारीचे मूळ कारण मानली जाते, कारण साधने आणि संधी मर्यादित असताना मागणी प्रचंड वाढते. यावर उपाय म्हणून कुटुंब नियोजनाबाबत जागरूकता निर्माण करणे, तसेच सुशिक्षित आणि साक्षर समाज घडवणे महत्त्वाचे ठरते.

२. शिक्षण व्यवस्थेतील त्रुटी:

भारतातील शिक्षण पद्धती अजूनही १९व्या शतकातील ब्रिटिश मॉडेलवर आधारित आहे, जिथे संकल्पनात्मक तसेच व्यावहारिक ज्ञानाला प्राधान्य दिले जाते. आधुनिक उद्योगांना डेटा विश्लेषण, सॉफ्टवेअर डेव्हलपमेंट, डिजिटल मार्केटिंग यांसारखी व्यावहारिक कौशल्ये हवी असतात, परंतु आपल्या शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये यावर फारसा भर दिला जात नाही. उदाहरणार्थ. अभियांत्रिकी पदवी घेतलेले अनेक तरुण हे प्रत्यक्ष कामाचा अनुभव नसल्यामुळे नोकरीसाठी अपात्र ठरतात. तसेच, शिक्षणाचा दर्जा शहरी आणि ग्रामीण भागात असमान आहे, ज्यामुळे ग्रामीण तरुण मागे राहतात. शिक्षण पद्धतीत सुधारणा करून कौशल्यांवर आधारित शिक्षणावर भर देणे गरजेचे आहे.

३. तंत्रज्ञानाचा वेगवान विकास:

गेल्या दोन दशकांत तंत्रज्ञानाने प्रचंड प्रगती केली आहे. ऑटोमेशन, रोबोटिक्स आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता यामुळे अनेक पारंपरिक नोकऱ्या नष्ट झाल्या आहेत. कारखान्यांमध्ये जिथे पूर्वी शेकडो कामगार काम करत होते, तिथे आता यंत्रे आणि संगणक काम करतात. बँकिंग क्षेत्रात एटीएम आणि ऑनलाइन बँकिंगमुळे कर्मचाऱ्यांची गरज कमी झाली आहे. या तंत्रज्ञानाचा फायदा जरी झाला असला तरी कौशल्य-अभावी आणि अपूर्ण प्रशिक्षित कामगारांसाठी तो धोकादायक ठरला आहे. त्यामुळे नव्या तंत्रज्ञानाशी जुळवून घेण्यासाठी तरुणांनी कौशल्य प्रशिक्षण घेणे आवश्यक आहे.

४. शेतीवर अवलंबून अर्थव्यवस्था आणि स्थलांतर:

भारतातील सुमारे ६०% लोकसंख्या अजूनही शेतीवर अवलंबून आहे. परंतु शेतीत रोजगाराच्या संधी मर्यादित आहेत. हवामान बदल, पाण्याची कमतरता आणि शेतीतील आधुनिकीकरणाचा अभाव यामुळे शेतीचे उत्पन्न अनिश्चित झाले आहे. परिणामी, ग्रामीण भागातील तरुण शहरांकडे स्थलांतर करतात. मुंबई, दिल्ली, बेंगलोर यांसारख्या शहरांमध्ये आधीच नोकरीसाठी भरपूर प्रमाणात लोकसंख्या आहे आणि या स्थलांतरामुळे शहरी बेरोजगारीत वाढ होते. शेतीपूरक व्यवसायांना प्रोत्साहन दिल्यास ग्रामीण भागातच रोजगार निर्मिती होऊ शकते.

५. सरकारी धोरणांचा अभाव:

सरकारकडून रोजगार निर्मितीसाठी ठोस आणि दीर्घकालीन धोरणांची कमतरता दिसते. जरी "मेक इन इंडिया" किंवा "स्किल इंडिया" सारख्या योजना सुरू झाल्या असल्या तरी त्यांची अंमलबजावणी प्रभावीपणे होत नाही. खासगी क्षेत्रातही गुंतवणूक आणि रोजगार निर्मितीला प्रोत्साहन देण्यासाठी पुरेसे प्रयत्न होत नाहीत. तसेच, सरकारी नोकऱ्यांवरील विसंबून राहणे खूप आहे, परंतु त्या संख्येने कमी होत आहेत. नवीन उद्योगांना मदत, स्टार्टअप्ससाठी प्रोत्साहन आणि महिला उद्योजकतेला चालना देणे हे या समस्येवरील काही उपाय ठरू शकतात.

६. आर्थिक मंदी आणि जागतिक प्रभाव:

जागतिक स्तरावर आर्थिक मंदी किंवा संकटे (जसे की २००८ ची मंदी किंवा कोविड-१९ महामारी) यांचा परिणाम भारतावरही होतो. अनेक कंपन्या कर्मचारी कपात करतात, ज्यामुळे बेरोजगारी वाढते. विशेषतः कोविड-१९ नंतर असंघटित क्षेत्रातील लाखो लोकांनी आपल्या नोकऱ्या गमावल्या. अशा परिस्थितीत विविध व्यवसायांचे डिजिटायझेशन आणि ऑनलाइन संधी वाढवणे उपयुक्त ठरू शकते.

बेरोजगारीचे परिणाम

बेरोजगारी ही केवळ आर्थिक संकट नसून ती व्यक्ती, कुटुंब आणि समाजाच्या प्रत्येक स्तरावर खोलवर परिणाम करणारी समस्या आहे. बेरोजगार व्यक्तीला नोकरी नसल्याने त्याच्या आत्मविश्वासावर परिणाम होतो, तर त्याचा संपूर्ण कुटुंबावर मानसिक व आर्थिक तणाव वाढतो. बेरोजगारीमुळे केवळ वैयक्तिक पातळीवरच नव्हे, तर समाजातही अस्थिरता निर्माण होते. अशा परिस्थितीत गुन्हेगारी वाढते, कौटुंबिक तणाव निर्माण होतो आणि राष्ट्राच्या आर्थिक प्रगतीला अडथळा निर्माण होतो. त्यामुळे बेरोजगारीचे परिणाम समजून घेणे आणि त्यावर उपाय शोधणे अत्यंत महत्त्वाचे ठरते.

१. आर्थिक परिणाम

बेरोजगारीमुळे व्यक्ती आणि कुटुंबांचे उत्पन्न थांबते, ज्यामुळे दैनंदिन गरजांसाठीही संघर्ष करावा लागतो. मुलांचे शिक्षण थांबते, आरोग्य सुविधा मिळत नाहीत आणि कर्जाचा ताण वाढतो. आर्थिक संकटामुळे अनेक कुटुंबांना गरीबीचा सामना करावा लागतो. बेरोजगारीमुळे बचतीची संधीही कमी होते, ज्याचा दीर्घकालीन परिणाम दिसून येतो.

याशिवाय, बेरोजगार तरुणांकडे नियमित उत्पन्नाचे साधन नसल्याने ते आपल्या कौशल्यांमध्ये सुधारणा करू शकत नाहीत. परिणामी, त्यांच्या आयुष्यात पुढे जाण्याचा आत्मविश्वास कमी होतो आणि त्यांचा विकास थांबतो. भारतात सुमारे १५-२०% लोकसंख्या दारिद्र्यरेषेखाली आहे आणि बेरोजगारी हे त्याचे प्रमुख कारण आहे.

२. मानसिक तणाव आणि नैराश्य

नोकरी न मिळाल्यामुळे तरुणांमध्ये आत्मविश्वास कमी होतो. आपल्या भविष्यातील सुरक्षिततेबाबत ते गोंधळलेले वाटतात आणि अपयशी असल्याची भावना त्यांच्यात वाढते. अनेकांना नैराश्याचा सामना करावा लागतो आणि काही प्रकरणांमध्ये आत्महत्येसारखे टोकाचे पाऊल उचलले जाते.

बेरोजगारीमुळे होणारा मानसिक तणाव केवळ संबंधित व्यक्तीपुरता मर्यादित राहत नाही; त्याचा परिणाम त्यांच्या कुटुंबीयांवरही होतो. कुटुंबातील इतर सदस्यांवरही चिंता, तणाव आणि निराशा यांचा प्रभाव दिसतो. त्यामुळे बेरोजगारी ही मानसिक आरोग्यावर खोलवर परिणाम करणारी गंभीर समस्या ठरते.

३. सामाजिक अस्थिरता आणि गुन्हेगारी

बेरोजगारीमुळे समाजात अस्थिरता निर्माण होते. जेव्हा तरुणांना रोजगार मिळत नाही, तेव्हा ते गैरमार्गाला लागण्याची शक्यता वाढते. चोरी, दरोडा, ड्रग्जचे सेवन आणि तस्करी यांसारखे गुन्हे वाढतात. बेरोजगार तरुणांमध्ये असंतोष आणि रोष निर्माण होतो, जो समाजात आंदोलने, मोर्चे आणि हिंसाचाराच्या स्वरूपात दिसतो.

उदाहरणार्थ. २०२२ मध्ये भारतात रेल्वे नोकरभरतीसाठी झालेल्या आंदोलनांमध्ये बेरोजगार तरुणांचा मोठा सहभाग दिसला. ही घटना बेरोजगारीमुळे निर्माण होणाऱ्या सामाजिक अस्थिरतेचे ठळक उदाहरण आहे. बेरोजगारीमुळे समाजात असुरक्षितता निर्माण होते आणि नागरिकांमध्ये शासनव्यवस्थेविषयी नाराजी वाढते.

४. कौटुंबिक आणि सामाजिक संरचनेवर परिणाम

घरातील कमावता सदस्य बेरोजगार राहिल्यास कौटुंबिक तणाव वाढतो. उत्पन्नाचा स्रोत बंद झाल्याने घरातील जबाबदाऱ्या वाढतात, त्यामुळे घरगुती हिंसा, घटस्फोट आणि मुलांवर विपरीत परिणाम होतो. पालक-मुलांमधील नातेसंबंधांमध्ये तणाव निर्माण होतो.

बेरोजगारीमुळे मुलांच्या शिक्षणावर परिणाम होतो. शिक्षण अर्धवट राहिल्यास त्यांचे भविष्यही धोक्यात येते. समाजात बेरोजगारी वाढल्याने गरीब आणि श्रीमंत यांच्यातील दरी आणखी वाढते, ज्यामुळे सामाजिक असमानता वाढते.

५. राष्ट्राच्या प्रगतीवर परिणाम

तरुण हा देशाचा कणा मानला जातो. परंतु जेव्हा मोठ्या प्रमाणात तरुण बेरोजगार राहतात, तेव्हा त्यांची उत्पादकता कमी होते आणि सरकारला कररूपाने मिळणारे उत्पन्न घटते. परिणामी, सरकारच्या विकासात्मक योजनांवर परिणाम होतो.

बेरोजगार तरुण हे आपल्या कौशल्यांचा उपयोग करू शकत नसल्याने देशाच्या एकूण प्रगतीला अडथळा निर्माण होतो. बेरोजगारीमुळे कुशल मनुष्यबळाचा अपव्यय होतो. काही वेळा तरुण आपल्या देशात संधी नसल्याने परदेशात स्थलांतर करतात. परिणामी, देशातील मनुष्यबळाचा विकास होण्याऐवजी तो इतर देशांच्या प्रगतीसाठी उपयोगात येतो.

६. सामाजिक मूल्यांवर परिणाम

बेरोजगारीमुळे समाजातील नैतिक मूल्यांवरही परिणाम होतो. बेरोजगार व्यक्तींमध्ये निराशा आणि असंतोष निर्माण झाल्याने त्यांची सामाजिक बांधिलकी कमी होते. काही वेळा बेरोजगार तरुण चुकीच्या मार्गाने जाण्याची शक्यता असते, ज्यामुळे समाजात भ्रष्टाचार, गैरव्यवहार आणि अन्याय वाढतो.

बेरोजगारीवर उपाय

बेरोजगारी ही केवळ आर्थिक समस्या नसून समाजाच्या सर्वांगीण विकासाला अडथळा निर्माण करणारी गंभीर समस्या आहे. बेरोजगारीमुळे वैयक्तिक पातळीवर मानसिक तणाव, नैराश्य आणि आत्मविश्वासाचा अभाव दिसून येतो, तर कुटुंबाच्या आर्थिक सुरक्षिततेवर मोठा परिणाम होतो. समाजाच्या पातळीवर पाहता, बेरोजगारीमुळे गुन्हेगारीत वाढ होते, व्यसनांकडे कल वाढतो आणि सामाजिक असंतोष निर्माण होतो. विशेषतः भारतासारख्या देशात, जिथे तरुणवर्ग देशाच्या लोकसंख्येचा मोठा हिस्सा आहे, तिथे बेरोजगारीमुळे होणारे परिणाम अधिक तीव्र स्वरूपात जाणवतात.

भारतामध्ये दरवर्षी लाखो विद्यार्थी शिक्षण पूर्ण करून नोकरीच्या शोधात असतात, मात्र त्यातील अनेकजण बेरोजगार राहतात. याचे मुख्य कारण म्हणजे शिक्षण प्रणालीतील त्रुटी, कौशल्यांचा अभाव आणि रोजगार निर्मितीचा अपुरा वेग. याशिवाय, लोकसंख्येच्या झपाट्याने होणाऱ्या वाढीमुळे रोजगाराच्या संधी अपुऱ्या पडतात. तंत्रज्ञानातील झपाट्याने झालेल्या प्रगतीमुळे पारंपरिक नोकऱ्या कमी होत असून आधुनिक कौशल्यांची मागणी वाढली आहे. त्यामुळे शिक्षणात मूलभूत बदल, कौशल्यविकासावर भर, ग्रामीण भागात रोजगार निर्मिती, तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर आणि लोकसंख्या नियंत्रण यांसारख्या प्रभावी उपाययोजना अमलात आणणे गरजेचे आहे. बेरोजगारीवर मात करण्यासाठी केवळ सरकारचे प्रयत्न पुरेसे नसून समाज, शैक्षणिक संस्था आणि खासगी क्षेत्र यांनी एकत्रितपणे काम करणे अत्यावश्यक आहे.

१. शिक्षणात मूलभूत बदल

बेरोजगारी रोखण्यासाठी शिक्षण प्रणालीत आधुनिक उद्योगांच्या मागणीनुसार सुधारणा करणे आवश्यक आहे. आपल्या शिक्षणपद्धतीत केवळ संकल्पनात्मक ज्ञानावर भर दिला जातो, त्यामुळे विद्यार्थी प्रत्यक्ष उद्योगात काम करण्यासाठी तयार होत नाहीत. परिणामी, शिक्षण पूर्ण करूनही अनेक तरुण बेरोजगार राहतात.

शालेय स्तरावरच विद्यार्थ्यांना प्रॅक्टिकल अनुभव, इंटर्नशिप आणि कृतीवर आधारित शिक्षण देणे गरजेचे आहे. विद्यार्थ्यांना केवळ परंपरागत विषय शिकवण्याऐवजी आधुनिक उद्योगांमध्ये मागणी असलेली कौशल्ये शिकवण्यावर भर देणे गरजेचे आहे. डेटा सायन्स, सायबर सिक्युरिटी, डिजिटल मार्केटिंग आणि आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स यांसारख्या क्षेत्रांमध्ये प्रशिक्षण देऊन तरुणांना जागतिक बाजारपेठेसाठी तयार करणे आवश्यक आहे.

शिक्षण संस्थांनी उद्योग-शाळा सहकार्य योजना (Industry-School Collaboration) राबवावी, जेणेकरून विद्यार्थ्यांना उद्योग क्षेत्रातील प्रत्यक्ष अनुभव घेण्याची संधी मिळेल. याशिवाय, करिअर मार्गदर्शन केंद्रे स्थापन करून विद्यार्थ्यांना त्यांच्या आवडीनुसार योग्य मार्गदर्शन मिळावे, यासाठी प्रयत्न करणे गरजेचे आहे.

२. कौशल्य विकासावर भर

केवळ शिक्षण असूनही अनेक तरुण बेरोजगार राहतात, कारण त्यांच्याकडे आवश्यक व्यावसायिक कौशल्ये नसतात. उद्योग क्षेत्रातील बदलत्या मागणीनुसार तरुणांनी आपली कौशल्ये विकसित केली पाहिजेत. सरकारने राबवलेल्या प्रधानमंत्री कौशल्य विकास योजना (PMKVY),स्किल इंडिया यांसारख्या योजनांद्वारे तरुणांना आधुनिक कौशल्यांचे प्रशिक्षण दिले पाहिजे.

व्यावसायिक प्रशिक्षणासोबतच तरुणांनी संवाद कौशल्ये, वेळ व्यवस्थापन, नेतृत्व क्षमता आणि समस्या सोडवण्याची कला यांसारख्या जीवनावश्यक कौशल्यांवर भर दिल्यास त्यांना उद्योगांच्या गरजेनुसार स्वतःला सिद्ध करता येईल.

याशिवाय, ग्रामीण भागातील तरुणांना शेतीपूरक व्यवसायांसाठी आवश्यक कौशल्ये शिकवली पाहिजेत. उदाहरणार्थ. सेंद्रिय शेती, पाणी व्यवस्थापन आणि आधुनिक कृषी तंत्रज्ञान यांची माहिती दिल्यास ग्रामीण अर्थव्यवस्थेत मोठा बदल घडू शकतो.

३. रोजगार निर्मिती

रोजगार निर्मिती ही बेरोजगारी कमी करण्यासाठी सर्वात महत्त्वाची बाब आहे. सार्वजनिक आणि खासगी क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणावर रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे आवश्यक आहे. सरकारने "मेक इन इंडिया", "स्टार्टअप इंडिया" आणि "डिजिटल इंडिया" यांसारख्या योजनांची प्रभावी अंमलबजावणी केल्यास उत्पादन क्षेत्राचा विकास होईल आणि नव्या संधी निर्माण होतील.

लघु उद्योग, मध्यम उद्योग आणि कुटीर उद्योगांना प्रोत्साहन देऊन मोठ्या प्रमाणावर रोजगार संधी निर्माण करता येतील. स्थानिक उत्पादनांवर आधारित लघु उद्योग, विनिर्माण क्षेत्र आणि सेवा क्षेत्रातील स्टार्टअप्स यांना भांडवल आणि कर सवलती दिल्यास रोजगारनिर्मितीला गती मिळेल.

४. ग्रामीण भागात रोजगार संधी निर्माण करणे

ग्रामीण भागातील तरुण रोजगाराच्या शोधात मोठ्या प्रमाणावर शहरांकडे स्थलांतर करतात, ज्यामुळे शहरी भागात बेरोजगारीचा ताण वाढतो. यासाठी ग्रामीण भागात रोजगार संधी निर्माण करणे आवश्यक आहे.

ग्रामीण भागात सेंद्रिय शेती, फळप्रक्रिया उद्योग आणि हस्तकला व्यवसाय यांना प्रोत्साहन दिल्यास गावातच रोजगार निर्माण होईल. दुग्धव्यवसाय, कुक्कुटपालन आणि मत्स्य व्यवसायास चालना देऊन ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला गती देता येईल. गावपातळीवर स्वयंरोजगार गट (Self-Help Groups) स्थापन करून महिलांना आणि तरुणांना आर्थिक स्वावलंबनाची संधी देता येईल.

५. तंत्रज्ञानाचा सकारात्मक वापर

तंत्रज्ञानाच्या वेगवान विकासामुळे काही पारंपरिक नोकऱ्या कमी झाल्या असल्या तरी अनेक नवीन प्रकारच्या संधी निर्माण झाल्या आहेत. आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या मदतीने तरुणांना नवीन कौशल्ये शिकवणे गरजेचे आहे.

डिजिटल मार्केटिंग, डेटा सायन्स, सायबर सिक्युरिटी आणि वेब डेव्हलपमेंट यांसारख्या क्षेत्रांत रोजगाराच्या संधी मोठ्या प्रमाणावर निर्माण होत आहेत. तसेच, फ्रीलान्सिंग, वर्क फ्रॉम होम आणि ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म्स यांचा प्रभावी वापर केल्यास बेरोजगार तरुणांना घरबसल्या रोजगार मिळू शकतो.

६. लोकसंख्या नियंत्रण

लोकसंख्या वाढीमुळे रोजगाराच्या संधी अपुऱ्या पडतात आणि बेरोजगारीचे प्रमाण वाढते. त्यामुळे लोकसंख्या नियंत्रणासाठी प्रभावी उपाय करणे आवश्यक आहे. शाळांमध्येच कुटुंब नियोजन, आरोग्य शिक्षण आणि समुपदेशन यांद्वारे जनजागृती करणे गरजेचे आहे.

७. सामाजिक उद्योजकतेला चालना

सामाजिक समस्या सोडवण्यासाठी सामाजिक उद्योजकता महत्त्वाची ठरू शकते. विना-नफा संस्था, सामाजिक उपक्रम आणि पर्यावरणपूरक उद्योग यांद्वारे अनेकांना रोजगार मिळू शकतो. सामाजिक समस्या सोडवण्यासाठी तरुणांनी नवे उद्योग सुरू करून रोजगार संधी निर्माण कराव्यात.

निष्कर्ष

बेरोजगारी ही केवळ आर्थिक संकट नसून सामाजिक अस्थिरतेला चालना देणारी गंभीर समस्या आहे. भारतासारख्या विकसनशील देशात, जिथे तरुणांची संख्या लक्षणीय आहे, तिथे बेरोजगारी ही राष्ट्रीय प्रगतीसाठी मोठी अडचण ठरते. बेरोजगारीमुळे व्यक्तीच्या आयुष्यातील स्थिरता ढासळते, कुटुंबांमध्ये आर्थिक संकट उभे राहते आणि समाजात असंतोष पसरतो. त्यामुळे बेरोजगारी ही केवळ व्यक्तीगत पातळीवर मर्यादित राहणारी समस्या नसून संपूर्ण देशाच्या विकासावर विपरीत परिणाम करणारी गंभीर बाब आहे.

या समस्येवर नियंत्रण मिळवण्यासाठी शिक्षण प्रणालीत मूलभूत बदल करणे गरजेचे आहे. विद्यार्थ्यांना व्यावसायिक कौशल्ये शिकवून त्यांना उद्योग क्षेत्रासाठी सक्षम करणे आवश्यक आहे. याशिवाय, कौशल्य विकासावर भर देऊन तरुणांना स्वयंरोजगाराकडे वळवणे आवश्यक आहे. सरकारने रोजगार निर्मितीसाठी लघु उद्योग, स्टार्टअप्स आणि कृषीपूरक व्यवसायांना प्रोत्साहन दिल्यास बेरोजगारी कमी होण्यास मोठी मदत होईल. ग्रामीण भागात रोजगाराच्या संधी वाढवल्यास शहरी भागावरचा ताण कमी होईल आणि देशाची आर्थिक स्थिती अधिक संतुलित होईल.

बेरोजगारीसारख्या गुंतागुंतीच्या समस्येवर मात करण्यासाठी केवळ सरकारच नव्हे, तर समाजातील प्रत्येक घटकाने जबाबदारीची जाणीव ठेवून पुढाकार घेतला पाहिजे. शिक्षण संस्था, उद्योग क्षेत्र, सामाजिक संघटना आणि सामान्य नागरिकांनी एकत्रितपणे प्रयत्न केल्यास बेरोजगारीला रोखणे शक्य आहे. योग्य दिशेने केलेले नियोजन, परिणामकारक धोरणे आणि जागरूक समाज यांच्या एकत्रित प्रयत्नांतून प्रत्येक तरुणाच्या हाताला रोजगार मिळणे हे केवळ स्वप्न न राहता वास्तवात येऊ शकते. त्यामुळे बेरोजगारी ही अडचण नसून योग्य उपाययोजनांद्वारे संधीमध्ये बदलता येईल, असा विश्वास बाळगणे गरजेचे आहे.

वाचा – विविध निबंध

निबंध मराठी : माझा आवडता सण - दिवाळी | Maza Avadta San Diwali

माझे गाव निबंध मराठी | Maze Gaon Essay in Marathi