प्रेम कथा : चंद्र-सूर्य जसे, तू-मी तसे | You and I, Like the Moon and the Sun | Chandra-Surya Jase, Tu-Mi Tase
प्रेम म्हणजे काय?
कधी क्षणभराचं आकर्षण, तर कधी संपूर्ण आयुष्यभराची साथ. पण काही प्रेमकथा अशा असतात की ज्या काळ, अंतर, अडथळे आणि परिस्थिती यांच्याही सीमा ओलांडून हृदयात कायमचं घर करून राहतात. प्रेम म्हणजे केवळ दोन व्यक्तींमधलं नातं नव्हे, तर दोन आत्म्यांमधलं सूक्ष्म बंध असतं – जिथं काळाच्या लाटांमध्येही आपुलकी हरवत नाही.
ही आहे अशीच एक कथा – स्वरा आणि शिवम यांची.
एक गाण्यांत रमलेली, स्वप्नं बघणारी तरुणी आणि दुसरा रेखाटनांत जगणारा, संवेदनशील तरुण. एक भावनांनी भरलेली, दुसरा समजूतदार विचारांनी चालणारा. दोघं वेगळे वाटले, पण अंतःकरणाने एकमेकांशी घट्ट बांधले गेले.
ही गोष्ट आहे त्यांच्या पहिल्या भेटीची, दुराव्याच्या क्षणांची आणि शेवटी हृदयाच्या पुन्हा एक होण्याची.
बालपणाची सावली – सुरुवातीचं बीज
कोकणातल्या हिरवाईनं नटलेल्या, डोंगराच्या कुशीत विसावलेल्या एका शांत गावात एक सुंदरशी वाडी वसलेली होती. पक्ष्यांचे किलबिलाट, कोकिळेचा सुर आणि लहान मुलांचे खेळणं – अशा वातावरणात वाढली होती स्वरा. तिचं नाव जसं सुरेल, तसंच तिचं मन आणि व्यक्तिमत्त्वही. लहानपणापासूनच तिला गाण्याची आवड होती. आजी रात्री तिला लोरी म्हणायची आणि स्वरा त्या सुरांत हरवून जायची – जणू सूरच तिचं स्वप्न होतं.
स्वरा म्हणजे निसर्गाशी संवाद करणारी मुलगी. ती एकटीच नदीकिनारी जाऊन वाऱ्याशी बोलत बसायची. झाडांशी, फुलांशी, पक्ष्यांशी तिची एक अनोखी मैत्री होती. वडाच्या झाडाखाली ती आपल्या छोट्याशा भातुकलीचं घर बांधायची – तिथंच तिचं बालपण दररोज फुलायचं.
याच गावात, दरवर्षी उन्हाळ्याच्या सुट्टीत मुंबईहून एक मुलगा यायचा – शिवम. शहरात शिक्षण घेणारा, पण मनानं गावकुसाच्या मातीशी नातं जोपासणारा. त्याचे आई-वडील दोघंही इंजिनियर, त्यामुळे घरात शिस्त आणि गणिताचं प्राबल्य. पण शिवमच्या मनात मात्र वेगळंच भावविश्व लपलेलं होतं – चित्रं काढणं, डोंगरांची रेखाटनं करणं आणि जुन्या घरांचं निरीक्षण करणं ही त्याची आवड होती.
शिवम आठ वर्षांचा असताना, एका सकाळी उन्हं डोक्यावर आलेलं होतं, मंद वारा वाहत होता आणि स्वरा वडाच्या झाडाखाली आपल्या मातीच्या भातुकलीमध्ये रमलेली होती. त्या क्षणीच त्यांची पहिली भेट झाली.
"तू काय करतेस?" – तो आश्चर्याने विचारतो.
स्वरा डोळे वर करून पाहते आणि अगदी सहज हसत म्हणते, "राजाला जेवायला वाढतेय... येणार का?"
शिवम क्षणभर गोंधळतो, पण मग हळूहळू तिच्या भातुकलीजवळ येऊन बसतो. मातीची आमटी, मातीचे भाताचे तुकडे आणि फुलांनी सजवलेलं ताट. त्या दोन निरागस मनांनी शब्दांशिवाय पहिलं नातं जोडलं – कोवळं, गोंडस आणि भावना भरलेलं.
त्या क्षणापासून त्या दोघांच्या आयुष्यात एक नाजूक धागा निर्माण झाला होता – मैत्रीचा, कुतूहलाचा आणि अजून न उलगडलेल्या भविष्याचा.
दहा वर्षांनंतर...
दहा वर्षांचा काळ ओलांडून गेला होता. गावाचं चित्र थोडंसं बदललं होतं, पण निसर्ग मात्र अजूनही तितकाच शांत आणि रमणीय होता. जुन्या विहिरीचा काठ, मंदिरे, डोंगरमाथ्यावर पसरलेल्या जांभळाच्या झाडांच्या रांगा आणि ती वाडी – सगळं जसंच्या तसंच होतं. पण त्या वाडीत पुन्हा एक पाहुणा आला होता – शिवम.
आता तो एक उंच, रुबाबदार तरुण झाला होता. त्याच्या चेहऱ्यावर अनुभवाच्या रेषा , डोळ्यांत शहरातलं चपळपणं, पण हृदय अजून गावच्या मातीशी बांधलेलं. मुंबईतील नामांकित वास्तुशास्त्र महाविद्यालयातून शिक्षण पूर्ण करून, काही महिने शहरात प्रॅक्टिस करून तो विश्रांतीसाठी गावात परतला होता.
स्वराही आता बदलली होती. ती किशोरी झाली होती – पण तिच्या व्यक्तिमत्त्वात एक वेगळंच तेज होतं. गोडसर आवाज अजूनही तिचं वैशिष्ट्य होतं, पण आता तिच्या डोळ्यांत आत्मविश्वास होता. स्वरा गावात राहूनच एक लहानसं गायन शिक्षण केंद्र सुरू केलं होतं. गावातली मुलं तिच्याकडे गायन शिकायला यायची आणि तिच्या सुरांनी अनेक वृद्धही मंत्रमुग्ध व्हायचे. लोक तिला प्रेमानं “छोटी लता” म्हणत.
शिवम गावात परतल्यानंतर काही दिवसांनी, एका सायंकाळी मंदिराजवळच्या विहिरीपाशी तो एकटाच बसून होता – जुन्या आठवणींमध्ये हरवलेला. वाऱ्याची झुळूक हलकीशी वाहत होती आणि पक्ष्यांचा किलबिलाट हवेत घुमत होता. तेवढ्यात एक ओळखीचा आवाज कानावर पडतो आणि त्याचा भूतकाळ जागा होतो –
“शिवम?”
तो हळूच मागे वळतो आणि समोर उभी असलेल्या स्वराच्या डोळ्यांत पाहत क्षणभर स्तब्ध होतो. शब्द नसले तरी तिच्या नजरेत खूप काही दडलं होतं – ओठांवर लाजरं हसू आणि नजरेत खोल भावना.
“स्वरा?” – तो म्हणतो आणि दोघंही क्षणभर काळ विसरतात. वाऱ्याच्या गार झुळुकीसारखं एक गूढ शांततेचं आवरण त्यांच्या भोवती पसरतं.
“खूप दिवस झाले ना?” – स्वरा हळूच विचारते. “हो... पण गाव बदललं नाही आणि तुला पाहून वाटतं की तूही नाही बदललीस.”
ते दोघं मंदिराजवळच्या वाटेवरून चालायला लागतात. जुन्या ओळखी नव्यानं जाग्या होतात. आठवणींच्या वाटेवरून फेरफटका मारताना – जणू काळ पुन्हा त्यांच्या साठी वळसा घेतो. दोघांच्याही आयुष्यात शहराचं धावपळ असलेलं जीवन होतं, पण त्या गावात, त्या संध्याकाळी, वेळ जणू थांबून गेला होता.
ते रस्त्यावरून चालत असताना शिवम सहज विचारतो, “आणि तुझं गाणं? अजून सूर येतात ना?”
स्वरा थोडं लाजून म्हणते, “सूर कधीच गेले नाहीत… उलट त्यांच्यात अजून काही नवं रुजलंय.”
त्या संध्याकाळी, त्यांच्या संवादांमधून एक पुन्हा फुललेलं नातं आकार घ्यायला लागलं – जुन्या ओळखीवर आधारलेलं, पण आता एका नव्या टप्प्याकडे वाटचाल करणारं.
नव्या आठवणींचा आरंभ
गावातल्या त्या संध्याकाळीनंतर दोघांचं भेटणं पुन्हा सुरू झालं. काही वेळा मंदिराच्या पायऱ्यांवर, तर कधी स्वरा जिथं मुलांना गायन शिकवत असे त्या लहानशा केंद्रात. शिवम तिथं येऊन तिला निरखून बघत असे – जणू तिच्या प्रत्येक सुरांमध्ये त्याला त्याचं हरवलेलं बालपण सापडत होतं.
स्वराच्या आवाजात आता फक्त गोडवा नव्हता, तर एक आत्मविश्वास होता – जणू तिच्या प्रत्येक सुरांमध्ये तिच्या मनातले अनुभव आणि आठवणी हळूवार मिसळले होते. शिवमच्या नजरेतही एक बदल जाणवत होता – आता तो केवळ पाहुणा नव्हता, तर त्या गावाचा एक भाग बनत चालला होता.
एका सकाळी स्वरा शिवमला विचारते, तू आता गावात काय करणार आहेस? इतका शिकून आलायस, इथं थांबायचं मन आहे का?
शिवम थोडा विचारात गेला. त्यानं मान डोलावली, "माझा मन इथंच आहे, स्वरा. मला वाटतं गावासाठी काहीतरी वेगळं करायला हवं."
तेव्हाच स्वरानं त्याला तिचं एक स्वप्न सांगितलं – गावात एक मोठं संगीत संकुल उभारायचं, जिथं गाणं शिकण्यासाठी गावातल्या मुलांना बाहेर जावं लागणार नाही. त्या संकुलात गायन, वादन, नृत्य – सगळ्या कलांचा संगम व्हावा असं तिचं स्वप्न होतं.
स्वराचं स्वप्न ऐकून तो क्षणभर हरवून गेला आणि मग हसत म्हणाला, "स्वरा, हे फक्त तुझं स्वप्न नाही, आता ते आपलं आहे. मी ते संकुल उभं करायला मदत करेन."
त्या दिवसापासून दोघं एकत्र वेळ घालवायला लागले – जागा पाहणं, रेखाटन तयार करणं, स्थानिकांना योजना समजावून सांगणं, आणि स्वप्नाचं एक रेखाचित्र मनात आणि वहीत उतरवणं.
एका दुपारी ते डोंगराच्या कुशीत एका उंच जागेवर गेले. समोर विस्तीर्ण दरी, मोकळं आकाश आणि दूरवर पसरलेली हिरवळ दिसत होती. स्वरा शांतपणे म्हणाली, "इथून सूर डोंगरांवर घुमतील."
शिवमने लगेच आपली वही काढली आणि स्केच काढायला सुरुवात केली. एका उंच सभागृहाचं चित्र, जिथं छताला ताऱ्यांच्या आकाराची रचना होती आणि चारही बाजूंनी नैसर्गिक प्रकाश येईल अशी कल्पना होती. स्वरा ते पाहून थक्क झाली.
"तुझ्या डोळ्यांतही सूर असतात का, शिवम?"
त्यांनी त्या दिवशी गावच्या एका चहाच्या टपरीवर एकत्र बसून चहा प्यायला. आवाजात गोडवा होता, नजरेत ओढ. काहीही न बोलता त्यांच्या नात्याचा अर्थ समजू लागला होता – मैत्रीच्या पुढचा टप्पा.
त्या दिवसानंतर दोघांचं नातं अधिक घट्ट होत गेलं. गावकरी त्यांच्या स्वप्नांमुळे भारावून गेले होते. त्या संकुलाच्या कल्पनेत केवळ शिक्षण नव्हतं, तर गावाचं एक नवसंस्कृती केंद्र घडवण्याचं स्वप्न होतं.
प्रेम उमलण्याचा क्षण
गावात एक वेगळंच वातावरण होतं. संकुलाचं रेखाटन तयार झालं होतं, गावकऱ्यांनीही त्यांच्या मदतीचं वचन दिलं होतं, आणि आता प्रत्यक्ष कामाची सुरुवात व्हायची वेळ आली होती. त्या दिवशी संकुलाचं पहिलं खांब उभारला जाणार होता – गावातल्या कोणत्याही सांस्कृतिक उपक्रमासाठी ही एक ऐतिहासिक घटना होती.
पावसाळ्याची सुरुवात झाली होती. आभाळ भरून आलं होतं, आणि हवेत गारवा भरलेला होता. काम सुरू होण्याच्या आधी, स्वरा आणि शिवम संकुलाच्या जागेवर उभे होते.त्या क्षणात कुठलाही आवाज नव्हता – फक्त नजरेतून उमटणाऱ्या भावना होत्या.
तेव्हा अचानक पाऊस सुरू झाला. सुरुवातीला रिमझिम, मग हलक्या सरी आणि नंतर टिपटीप थेंब. गावकरी झाडाखाली गेले, काम थांबवलं, पण शिवम आणि स्वरा एका उंच कड्यावर असलेल्या आडोशाखाली बसले.
स्वरा शांत होती. तिचं मन भरून आलं होतं. तिनं तिथंच एक गाणं गुणगुणायला सुरुवात केली – “राधा ही बावरी…” तिच्या आवाजात पावसाचं प्रतिबिंब होतं – कोमल, पण खोलवर पोचणारं.
शिवम त्या सुरांत गुंतून गेला. त्यानं डोळे मिटले. जणू त्या क्षणी त्याला काही सापडलं – सूरामध्ये गूढतेचा तो नाद, जो त्याच्या आयुष्याला अर्थ देतोय.
"तुझ्या आवाजात काहीतरी आहे, स्वरा… काहीतरी असं… जे शब्दात नाही." – तो हलक्या आवाजात म्हणाला.
स्वरा त्याच्याकडे पाहून हळूच हसली, थोडं लाजली आणि म्हणाली, "तेच प्रेम असावं… जे शब्दात नाही."
त्या क्षणी दोघं थांबले होते. त्यांच्यात काही क्षण शांतता होती – न बोलताच सगळं समजलं होतं. ती जवळ येण्याची हळवी चाहूल होती. नजरा आपलं मन सांगत होत्या. वातावरण पावसाने चिंब झालं होतं, आणि मनं प्रेमाच्या स्पर्शाने भिजली होती.
शिवमनं हळूच पुढे होत तिचा हात धरला – पहिल्यांदा. त्याच्या मनात थोडीशी भीती होती, पण नजरेत एक शांत विश्वास होता. स्वरा क्षणभर थबकली, पण लगेचच तिनंही त्याचा हात धरला – अगदी सहज, जणू काही विचार न करता. त्या एका स्पर्शात त्यांच्या नात्याची नवी सुरुवात झाली होती.
पावसाचा एक मोठा थेंब त्यांच्या दोघांवर पडला आणि त्या क्षणी त्यांच्या मनांवरही.
त्या क्षणात सूर थांबले नव्हते – ते आता त्यांच्या हृदयात वाजत होते आणि त्या सुरांमध्येच, प्रेमाचं नवं पान लिहिलं जात होतं.
दूर जाण्याचा क्षण
संकुलाचं काम आता खऱ्या अर्थानं सुरू झालं होतं. दिवसेंदिवस संकुलाच्या पायाभरणीचे टप्पे पार पडत होते. गावकरी संध्याकाळी काम झाल्यावर मंडपाच्या आजूबाजूला जमायचे, कोणी दगड रचायचं काम करायचं, कोणी झाडू मारायचं. वातावरणात एक नवा जोश होता – आणि त्याचबरोबर स्वरा आणि शिवमच्या नात्यातही.
पण त्या प्रेमाच्या क्षणातही आयुष्याने आपलं नवं वळण घेण्याची तयारी सुरू केली होती.
एक दिवस संध्याकाळी, स्वरा गायन वर्ग संपवून मंदिराच्या बाजूच्या ओसरीवर बसलेली होती. हातात तिची वही, ज्यामध्ये गाण्याच्या ओळी आणि स्वप्नांची रेखाटनं होती. तिथेच शिवम आला, आणि त्याच्या चेहऱ्यावर एक विचित्र शांतता होती – ना अगदी हसू, ना पूर्ण दुःख. पण काहीतरी ठाम होतं.
“स्वरा,” – त्यानं थोडा थांबून म्हटलं, “माझ्याकडे एक बातमी आहे.”
ती क्षणभर शांत झाली, आणि त्याच्या डोळ्यांत बघत म्हणाली, “काय झालं?”
“मुंबईहून फोन आला होता. एक नामांकित आर्किटेक्ट फर्मने मला त्यांच्या दुबई प्रोजेक्टमध्ये सहभागी होण्यासाठी आमंत्रण दिलं आहे. वर्षभरासाठी.”
स्वरा काही क्षण काहीच बोलली नाही. तिच्या नजरेत ना आश्चर्य होतं, ना राग. पण आत खोलवर असलेली हलकीशी चिंता स्पष्ट जाणवत होती. अखेर ती म्हणाली,
“ते तुझं स्वप्न आहे, ना?”
शिवमनं मान हलवली. “हो, पण आता…”
“…पण आता इथं काहीतरी सुरू झालंय, असं वाटतंय?” – तिनं त्याचं वाक्य पूर्ण केलं.
शिवम हसला, पण डोळ्यांत ओल होतं.
“जा, शिवम. मी तुझ्या स्वप्नांना थांबवणार नाही. तू जाशील, पण परत येशील ना?”
तो क्षण त्यांच्यासाठी अत्यंत भावनात्मक होता. संध्याकाळ आभाळाच्या कुशीत हरवून गेली होती. मंदिराची घंटा दूर वाजत होती. झाडांची पानं वाऱ्याच्या तालावर हलकेच हलत होती — जणू सृष्टीही त्यांच्या मनातले भाव ऐकत होती.
शिवमनं तिचा हात धरला. अगदी घट्ट.
“तू वाट बघशील?”
“माझे सूर इथंच असतील… तुझ्या परतीच्या प्रतीक्षेत.” – स्वराचं उत्तर स्पष्ट होतं, आणि त्या क्षणात तिची नजर एक क्षणासाठी थांबली — खूप काही न बोलता सांगून गेल्यासारखी.
त्या रात्री दोघं पुन्हा विहिरीपाशी भेटले. शब्द कमी होते, पण नजरा बोलत होत्या. त्यांनी एकमेकांना सामावून घेतलं — जणू भावना शब्दांना मागे टाकून मिठीत उतरल्या होत्या.
त्यावेळी त्यांना दोघांनाही माहीत होतं – ही फक्त वेळेची परीक्षा नव्हे, तर त्यांच्या प्रेमाची खरीच कसोटी आहे.
चिठ्ठ्यांची दुनिया
शिवम मुंबईत गेला, तिथून पुढे दुबईच्या एका मोठ्या प्रोजेक्टमध्ये सामील झाला. तिथलं धावपळीचं जग, उंच इमारती, नव्या संकल्पना – सगळं काही वेगळंच होतं. रोज काहीतरी नवीन शिकायला मिळत होतं, पण या सगळ्या गोंधळातही, त्याच्या मनाच्या एका कोपऱ्यात स्वरा कायम होती – तिचं हसणं, तिचे सूर… सगळं तसंच जपून ठेवलेलं होतं त्यानं.
स्वरा गावातच होती – संकुलाचं काम सुरू होतं, आणि तिचं गायन केंद्रही आता ओळख निर्माण करत होतं. संध्याकाळी ती मंदिराजवळच्या ओसरीवर जाऊन बसायची, आणि तिथं गाणं म्हणणं तिचं रोजचंच झालं होतं – कोणालाही न सांगता, फक्त स्वतःसाठी. गावकरी तिच्या सुरांत हरवून जायचे. पण स्वराला वाटायचं – ती कुणासाठी तरी गात आहे… जो तिच्यापासून दूर असला तरी, मनात अगदी जवळ आहे.
मोबाईल आणि इंटरनेट असूनही, त्यांनी एकत्र ठरवलं – आपण एकमेकांना पत्रं लिहू. कारण त्यांनी अनुभवला होता – की प्रत्यक्ष भेटीत, संवादात आणि फोनवरही काही गोष्टी राहून जातात. पण पत्रात, प्रत्येक शब्दामागे भावना लपलेली असते. प्रत्येक वाक्याच्या रचनेत आठवणी असतात.
प्रत्येक आठवड्याला एक चिठ्ठी यायची आणि जावी लागायची. स्वराच्या पत्रांत गाण्याच्या ओळी असायच्या – कधी एखाद्या रागाची झलक, कधी स्वतःची रचलेली एक ओळ. ती लिहायची:
तुझ्याविना सूर जुळत नाहीत… पावसात सरी असतात, पण थेंब उरलेले नसतात.
शिवम उत्तर पाठवायचा – त्याच्या पत्रात रेखाटनं असायची, नवीन वास्तुशिल्प कल्पना, आणि संकुलासाठी त्याचं व्हिजन. तो लिहायचा:
स्वरा,
तुझ्या ओळी वाचताना असं वाटतं,
जणू तू शब्दांत सूर मिसळलेस…
आणि मला ऐकू आलं – आपलं हरवलेलं गाणं.
तुझ्या शब्दांनी दिवसांची थकवा उतरतो,
आणि रात्रींच्या शांततेत तू असतेस –
त्या प्रत्येक अक्षराच्या अंतरात."
"माझ्या कागदांवर मी आज जे रेखाटतोय,
ते फक्त वास्तुरचना नाही...
ते आपलं स्वप्न आहे.
त्या प्रत्येक भिंतीमागे मला तुझा आवाज ऐकू येतो –
जो म्हणतो, ‘घाई करू नकोस… मी वाट पाहतेय.’"
"तुझ्याविना वेळ जातोय,
पण आयुष्य थांबल्यासारखं वाटतं…
आणि ते पुन्हा चालेल,
जेव्हा मी तुझं गाणं त्या वडाच्या झाडाखाली ऐकेन.
– शिवम
त्या चिठ्ठ्यांतून त्यांचं नातं अधिक जवळ येत होतं – प्रत्येक शब्द, एक पाऊल.
स्वरानं त्या सगळ्या चिठ्ठ्या एका खास कापडी पिशवीत जपून ठेवल्या होत्या.ती त्या पिशवीला “मनगंध” म्हणायची – कारण त्यात फक्त शाई नव्हती,तर त्याच्या आठवणींचा गंध दरवळत होता.पावसाच्या सरी आल्या की ती ओसरीवर निवांत बसायची,हळूच त्या चिठ्ठ्या उघडायची. कधी शब्द बोलायची,तर कधी फक्त डोळे ओले व्हायचे…...आणि तरीही ती हसायची –जणू त्या अक्षरांत त्याचा स्पर्श अजूनही शिल्लक होता.
गावकरीही आता या नात्याला समजून घेत होते. संकुलाच्या कामात प्रत्येकजण सहभाग घेत होता – कारण हे फक्त एका स्वप्नाचं नव्हतं, तर एका प्रेमाचंही होतं.
पण जसजसं वेळ पुढे सरकत होता, पत्रं येण्यात विलंब होऊ लागला. स्वरा दररोज वाट पाहू लागली – पोस्टमनसाठी, संध्याकाळच्या निवांत क्षणी आणि एखाद्या ओळखीच्या हातात तिचं नाव असलेल्या त्या एका पत्रासाठी. एक दिवस, आठवडा उलटून गेला –आणि पत्र… आलंच नाही.
तरीही तिनं तिचं गाणं थांबवलं नाही. कारण तिला माहीत होतं – सूर कधी हरवत नाहीत, फक्त वेळ लागतो ते पुन्हा ऐकायला.
संघर्ष
दिवस सरत गेले, आणि आठवडे महिने झाले. सुरुवातीला प्रत्येक आठवड्याला येणारी चिठ्ठी आता दोन आठवड्यांनी, मग महिन्यांनी येऊ लागली. आणि मग... एक काळ असा आला की चिठ्ठ्या पूर्णपणे थांबल्या. स्वरा रोज संध्याकाळी त्या मंदिराच्या ओसरीवर येत राहिली. तिच्या हातात वही असे, पण आता ती चिठ्ठ्या नाही – आपल्याच भावना शब्दांत उतरवत होती.
तिचं गाणं मात्र थांबलं नव्हतं. उलट सुरांत आता विरहाची वेदना अधिक जाणवू लागली होती. गाणी ऐकताना गावकऱ्यांच्या डोळ्यांत पाणी यायचं. संकुलाचं काम अंतिम टप्प्यात आलं होतं. पण स्वराच्या मनात मात्र प्रश्नांची गर्दी वाढत होती:
“का?”
“काय झालं असेल?” “शिवम परत येईल ना?”
एक दिवस, गावातल्या रमा काकूंनी स्वराजवळ येऊन सहज विचारलं, “काय ग स्वरा, तो पत्र पाठवत नाही आता?” स्वरा हलकंसं हसली आणि म्हणाली, “शिवमच्या वेळेचं बांधकाम सुरु असावं... मी वाट बघतेय.”
दरम्यान, दुबईतील प्रकल्प यशस्वी झाल्याची बातमी आली. आणि काही आठवड्यांनी, मुंबईतल्या एका ओळखीच्या मित्राकडून कळलं – शिवमला न्यूयॉर्कमधील मुख्य ऑफिसमध्ये मोठ्या पदावर बोलावलं गेलं आहे.
ही बातमी ऐकून स्वराचं मन हेलावलं. त्याला थांबवायचं तिला नव्हतं, पण त्याने न सांगता गेलेलं, न भेटता शांत झालेलं – हे ती सहन करू शकत नव्हती. तिच्या मनात राग नव्हता, पण कुठेतरी खोलवर काहीतरी हरवल्यासारखं वाटत होतं.
तिनं त्याला एक शेवटचं पत्र लिहिलं – ते पाठवलं नाही. फक्त वहीत लिहिलं:
शिवम, तुला हे पत्र पाठवायचं नाहीये... पण मन थांबत नाही. मला माहित आहे – स्वप्नं मोठी असतात. त्यांच्यामागे धावताना काही गोष्टी मागे राहतात, हेही समजतं. पण कधी कधी, एखादी वाट शांत उभी असते – केवळ तुझ्या परतीच्या पावलांची वाट पाहत. तू गेलास, आणि मी समजून घेतलं… पण तुझं न सांगता शांत होणं – ते जास्त वेदना देऊन गेलं. मी अजूनही गाते… पण आता शब्द कमी झालेत. आणि कधी कधी गाताना वाटतं – सूर येतात, पण अर्थ नाही. जणू तू नसल्यामुळे तेही हरवलेत थोडं. कधी वाटतं – तू परत येशील. कधी वाटतं – तू विसरलास. आणि तरीही… मी वाट बघतेय. – स्वरा
त्यानंतर स्वरानं स्वतःला कामात झोकून दिलं. संकुलाचं नाव तिनं ठेवलं – ‘सुरमंच’. गावभरून मुले गाणं शिकायला येऊ लागली. तिच्या सुरांमध्ये आता वेदना होती, पण त्याचबरोबर एक प्रकारचा निश्चय होता – स्वप्नांना आकार देण्याचा.
थांबलेल्या वाटांची भेट
‘सुरमंच’ हे संकुल आता केवळ स्वराचं नव्हतं — ते गावाचं सांस्कृतिक हृदय बनलं होतं. तिथं दर आठवड्याला गाण्याचे छोटे कार्यक्रम होत, शाळांमधून मुलं भाग घ्यायची आणि अनेकांनी स्वराला त्यांच्या प्रेरणास्थान मानायला सुरुवात केली होती.
दोन वर्षं गेली होती. त्या काळात शिवमचा एकही संदेश आला नव्हता. आणि तरीही स्वरा दर पावसाळ्यात, दर उन्हाळ्यात, दर सणासुदीला त्याच्या आठवणींत गात राहिली. ती गाणी आता गावकऱ्यांसाठी ‘शिवमचे सूर’ झाली होती.
त्या वर्षी, गावात पहिल्यांदाच एक मोठा संगीत महोत्सव आयोजित केला गेला. राज्यभरातून कलाकार बोलावले गेले. ‘सुरमंच’मध्ये सजावट सुरू होती, विद्यार्थी तयारीत मग्न होते — कोणी फुलांच्या माळा लावत होतं, तर कोणी पाहुण्यांच्या स्वागतासाठी व्यवस्था पाहत होतं. स्वरा प्रमुख गायिका होती — तिचं गायन सगळ्यांना ऐकायचं होतं.
कार्यक्रमाचा दिवस उजाडला. ‘सुरमंच’चं सभागृह गर्दीने भरून गेलं होतं. मंचावर स्वरा उभी होती — पांढऱ्या साडीत, केसांत जाईच्या फुलांची वेणी, डोळ्यांत हलकीशी चमक आणि मनात थोडं दडपण. तिनं सुरुवात एका भावस्पर्शी गाण्यानं केली. सभागृहात शांतता पसरली होती — सगळे तिच्या स्वरात रमून गेले होते.
गाणं संपलं आणि टाळ्यांचा आवाज सभागृहात घुमू लागला. स्वरा पुढे वाकून प्रेक्षकांना नमस्कार करत होती. त्या क्षणी तिचं लक्ष मागच्या रांगेतल्या एका चेहऱ्याकडे गेलं. ती थांबली... नजर तिथंच स्थिरावली. चेहरा हळूहळू स्पष्ट होत गेला आणि त्या क्षणी काळजाचा ठोका क्षणभर चुकला. हृदय जोरात धडधडू लागलं.
समोर तो उभा होता — शिवम. डोळ्यांत ओळख, नजरेत भावना. त्या नजरेच्या स्पर्शाने स्वराच्या मनात साठवलेले सगळे सूर, आठवणी, वेदना — एका क्षणात पुन्हा गाणं गाण्यासारखं जागं झालं. जणू हरवलेलं नातं पुन्हा श्वास घेऊ लागलं होतं.
कार्यक्रम संपल्यानंतर ती धावत बाहेर आली. मंदिराजवळच्या ओसरीवर — जिथं ते दोघं अनेकदा भेटले होते — तिथं तो उभा होता.
“शिवम...” — ती हळूच बोलली. “स्वरा...” — तो तसाच.
क्षणभर दोघं काहीच बोलले नाहीत. मग स्वरा पुढे आली. “का गेला होतास इतका दूर?”
शिवमचं उत्तर शांत होतं, पण ठाम — “स्वप्नांच्या मागे धावत होतो... पण शेवटी समजलं, की सगळ्यात सुंदर स्वप्न तर इथेच आहे — तुझ्यात.”
स्वराच्या डोळ्यांत पाणी आलं. पण त्याच वेळी तिच्या ओठांवर एक नाजूक स्मित आलं.
“मी वाट पाहिली.” “माझं आयुष्य तुझ्या प्रतीक्षेत थांबलेलं होतं, स्वरा.”
ते दोघं एकमेकांच्या मिठीत सामावले — वर्षांनी, हजारो शब्दांनंतर, शेकडो सुरांच्या आंतरातून.
गावात त्या दिवशी एक वेगळीच भावना पसरली होती — प्रेमाची आणि पुन्हा जवळ आलेल्या नात्यांची.
नव्या सुरांची नवी वाट
शिवम गावात परतल्यानंतर एक नवा उत्साह संपूर्ण वातावरणात भरून राहिला होता. ‘सुरमंच’ आता केवळ एक संकुल उरलं नव्हतं, तर गावाच्या आत्म्याचा एक भागच बनलं होतं. शिवमनं गावातच राहायचं ठरवलं होतं — शहरांच्या उंच इमारतींमधून दूर, मातीच्या गंधात मिसळलेल्या स्वप्नांत जगायचं ठरवलं होतं.
त्यांनी संकुलासमोर एक लहान, पण सुंदर घर उभारलं — नितळ लाकडी बांधकाम, मोठ्या खिडक्या, फुलांनी बहरलेली बाग आणि अंगणात एक लाकडी झोका. ते घर केवळ एक वास्तू नव्हतं, तर सुरांनी आणि प्रेमाने भरलेलं एक निवासस्थान होतं.
स्वरा आणि शिवमने लग्न केलं — अगदी साधेपणाने, पण अत्यंत भावपूर्ण वातावरणात. मंदिराच्या परिसरात, फुलांनी सजवलेल्या मंडपात, त्यांनी एकमेकांना हार घातले. संपूर्ण गाव टाळ्यांच्या गजरात, सनईच्या सुरांत त्यांच्या आनंदात सामील झाला. त्यांच्या लग्नाचं निमंत्रणपत्रही तितकंच खास होतं — स्वराच्या हस्ताक्षरात लिहिलेल्या चार प्रेमळ ओळी आणि शिवमने रेखाटलेलं ‘सुरमंच’चं सुंदर चित्र.
लग्नानंतर त्यांनी ‘सुरमंच’चा विस्तार सुरू केला — एक नवं सभागृह उभं राहिलं, आधुनिक डिजिटल संगीत कक्ष तयार झाला, ग्रामीण वाद्यांच्या कार्यशाळा सुरु झाल्या आणि त्यातली सर्वात खास गोष्ट होती ‘स्मृती भिंत’. त्या भिंतीवर गावकऱ्यांनी आपल्या आठवणी, फोटो आणि गाण्यांच्या हृदयस्पर्शी ओळी प्रेमाने लिहून ठेवल्या होत्या — जणू संकुलाच्या काळजावर कोरलेली जिवंत आठवण.
शिवम आता गावातल्या शाळांमध्ये वास्तुशास्त्र शिकवत होता – मुलांना तो सांगायचा, “संकल्पनांमध्ये सौंदर्य असतं, पण भावना असली की रचना जिवंत होते.”
स्वरा अजूनही तिच्या सुरांमध्ये रमायची. तिच्या गाण्यांत आता आयुष्याचे रंग जाणवायचे. गावकऱ्यांसाठी ती आता केवळ ‘छोटी लता’ नव्हती, तर ‘स्वरांची देवी’ झाली होती
त्यांच्या संकुलात दर वर्षी एक स्मृती संगीत महोत्सव साजरा होतो – जिथं देशभरातून कलाकार यायचे. पण त्या महोत्सवाचा शेवट मात्र नेहमी स्वराच्या गायनाने आणि शिवमच्या एक भाषणाने व्हायचा. तो म्हणायचा:
एक सूर... एक रेषा... एक स्वप्न... एक दिशा... तुझ्या स्वरांतून उमटते माझी रचना, माझ्या रेषांतून खुलते तुझी गाथा. मी रंग... तू गंध... मी स्पर्श... तू छंद... मी आकार... तू लय... मी रेखा... तू गायन... वेगळ्या वाटा असल्या तरी मनाची एकच दिशा असते. हेच तर प्रेम — जे नेहमी नवं वाटतं, आणि पुन्हा पुन्हा मनाला नवी गती देतं.
अनेक वर्षांनंतर, एका राष्ट्रीय वृत्तपत्राचा पत्रकार गावात आला. त्याने ‘सुरमंच’बद्दल ऐकलं होतं — एका लहानशा गावात उभं राहिलेल्या सांस्कृतिक केंद्राबद्दल. संकुलात प्रवेश करताच तो भारावून गेला. कार्यक्रम पाहिला, विद्यार्थ्यांच्या कामगिरीचं मनापासून कौतुक केलं आणि मग स्वराशी आणि शिवमशी खास मुलाखतीची विनंती केली.
त्या दिवशी, मंदिराच्या ओसरीवर पुन्हा एकदा ते दोघं बसले होते. पत्रकार त्यांना विचारतो:
"तुमच्या प्रेमाची संकल्पना काय आहे?"
शिवम हलकंसं हसतो. डोळ्यांत शब्दांशिवाय कितीतरी भावना असतात. तो म्हणतो :
“चंद्र आणि सूर्य कधीच एकत्र नसतात… पण त्यांच्या अस्तित्वामुळेच दिवस आणि रात्र पूर्ण होतात. तसं आमचं प्रेम आहे – वेगवेगळं, पण एकमेकांशिवाय अपूर्ण.”
स्वरा त्याच्याकडे पाहते. डोळ्यांत हलकी चमक आणि ओठांवर हलकं हसू असतं. ती म्हणते:
“प्रेम म्हणजे एकमेकांच्या अस्तित्वाला स्वीकारणं – वेळेच्या, दूरतेच्या आणि शांततेच्या पलीकडून. आपुलकी, समर्पण आणि न बोलता समजणं… हेच प्रेम.”
त्या दिवशी पत्रकाराने लेख लिहिला – ‘चंद्र-सूर्य जसे, तू-मी तसे’ – आणि ही गोष्ट देशभरात पोहोचली.
निष्कर्ष
“चंद्र-सूर्य जसे, तू-मी तसे” ही प्रेमकथा केवळ दोन व्यक्तींमधल्या नात्याची गोष्ट नाही, तर ती दोन जीवनदृष्टिकोनांच्या एकरूपतेची साक्ष आहे. स्वरा आणि शिवम – दोघं भिन्न, पण एकमेकांस पूरक. त्यांनी वेळ, अंतर, व्यावसायिक जबाबदाऱ्या आणि अंतःकरणातील नाजूक भावनांवर मात करत आपलं प्रेम टिकवलं.
कथा शिकवते की प्रेम हे सतत एकत्र राहण्यात नसतं, तर एकमेकांच्या स्वप्नांचा आदर करण्यात, आणि वेगळं असतानाही मनाने एकमेकांत गुंतलेलं राहण्यात असतं. जिथं शब्द कमी पडतात, तिथं पत्रांतून, गाण्यांतून, रेखाटनांतून भावना बोलू लागतात.
शिवम आणि स्वराचं नातं म्हणजे – सूर्याच्या प्रकाशात झळाळणारं आणि चंद्राच्या शीतलतेत विसावणारं असं प्रेम. ते नेहमी एकत्र दिसत नाहीत, पण त्यांचं अस्तित्व परिपूर्णता देतं – एकमेकांच्या जीवनात आणि आपल्या हृदयातही.
हाच आहे खरा प्रेमाचा अर्थ – एकमेकांना समजून घेणं, साथ देणं आणि काळाच्या पलिकडं जपलेलं नातं.
प्रश्न आणि उत्तरे
प्रश्न १: या कथेला “चंद्र-सूर्य जसे, तू-मी तसे” हे शीर्षक का दिलं आहे?
उत्तर: कारण स्वरा आणि शिवमचं नातं चंद्र-सूर्यासारखं आहे — कधी एकत्र नसतानाही, एकमेकांच्या अस्तित्वाने पूर्णता देणारं. दोघं वेगळे असले तरी मनाने घट्ट जोडलेले आहेत.
प्रश्न २: स्वराच्या आयुष्यात “सुरमंच” संकुलाचं काय महत्त्व आहे?
उत्तर: “सुरमंच” हे केवळ एक संकुल नव्हे, तर स्वराच्या स्वप्नांचं प्रतिक आहे. तिच्या गायनाच्या प्रेमातून आणि शिवमच्या साथीतून उभं राहिलेलं हे केंद्र गावासाठी एक सांस्कृतिक ठिकाण बनलं आहे.
प्रश्न ३: कथेत पत्रांचे विशेष स्थान का आहे?
उत्तर: शिवम आणि स्वराने मोबाइल असूनही एकमेकांना पत्र लिहायचं ठरवलं, कारण पत्रांमधून भावना अधिक खोलवर व्यक्त होतात. त्या शब्दांत आठवणींची आणि प्रेमाची जपणूक आहे.
प्रश्न ४: शिवम परदेशात गेल्यानंतर स्वराने त्याच्या अनुपस्थितीत कसं सामना केलाय?
उत्तर: स्वराने स्वतःला कामात झोकून दिलं. गायन थांबवलं नाही आणि “सुरमंच” चं काम पुढे नेलं. तिच्या सुरांत विरहाची वेदना होती, पण तिनं संयम आणि निष्ठेने वाट पाहिली.
प्रश्न ५: कथेत ‘स्मृती भिंत’ ही कल्पना कशी येते?
उत्तर: ‘स्मृती भिंत’ संकुलात गावकऱ्यांनी आपल्या आठवणी, गाण्यांच्या ओळी आणि भावना लिहून ठेवलेल्या आहेत. त्यामुळे संकुल केवळ वास्तू न राहता, प्रेम आणि नात्यांची साक्ष देणारी जागा बनली आहे.
प्रश्न ६: या कथेतून प्रेमाची कोणती शिकवण मिळते?
उत्तर: प्रेम म्हणजे केवळ एकत्र असणं नव्हे, तर एकमेकांच्या स्वप्नांचा आदर करणं, दूर असूनही मनाने जोडलेलं राहणं आणि वेळ, परिस्थितीच्या पलीकडं टिकून राहणं — ही या कथेमधून मिळणारी शिकवण आहे.
"चंद्र-सूर्य जसे, तू-मी तसे" ही कथा वाचून तुम्हाला काय वाटलं?
स्वरा आणि शिवम यांची प्रेमकथा वाचताना असं जाणवतं की – खरं प्रेम हे फक्त एकत्र असण्यात नाही, तर एकमेकांच्या स्वप्नांचा आदर करण्यात आणि वेळ, अंतर, आणि परिस्थितीच्या पलीकडं नातं जपण्यात असतं.
त्यांचं नातं म्हणजे दोन भिन्न व्यक्तींचं एक हृदयाने जोडलेलं नातं — जसं चंद्र आणि सूर्य एकत्र दिसत नसले तरी त्यांचं अस्तित्व जगाला पूर्णता देतं.
कधी असं झालंय का, की तुम्हाला दूर असलेल्या कुणाचं प्रेम, पाठिंबा किंवा आठवण तुमच्या आयुष्याला नवा अर्थ देऊन गेली?
असं काही तुमच्या आयुष्यात घडलं असेल, तर ते खाली कमेंटमध्ये शेअर करा. कदाचित तुमच्या कथेतून इतरांनाही आपल्या नात्यांकडे नव्यानं पाहण्याची प्रेरणा मिळेल आणि प्रेमाचं खरं रूप समजण्याचा मार्ग मिळेल.
0 टिप्पण्या